e-συμμετοχή. Υψώστε την ψηφιακή σας φωνή!
Ο κόσμος μας εξελίσσεται ραγδαία. Οι συνθήκες και οι καταστάσεις που θεωρούμε σταθερές αλλάζουν εντελώς, συχνά με ρυθμό που είναι μάλλον δύσκολο να παρακολουθήσουμε. Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα είναι η εκπληκτικά γρήγορη πρόοδος της τεχνολογίας, η οποία ουσιαστικά κυριαρχεί στις περισσότερες πτυχές της ζωής μας σήμερα. Ενώ κάποιοι εγείρουν προβληματισμούς και δεύτερες σκέψεις σχετικά με το πόσο μακριά και βαθιά πρέπει να προχωρήσει η τεχνολογία και ποια μπορεί να είναι τα αποτελέσματα, σίγουρα έρχεται με πολυάριθμα, συχνά απροσδόκητα θετικά αποτελέσματα.
Η ηλεκτρονική συμμετοχή (e-συμμετοχή, e–participation) είναι μια σχετικά νέα έννοια που προωθεί και υποστηρίζει την εμπλοκή και τη συμμετοχή των πολιτών στις υποθέσεις διακυβέρνησης μέσω της αξιοποίησης των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών.
Κάθε μέρα που περνάει, όλες οι κυβερνητικές υπηρεσίες της ΕΕ αποκτούν ψηφιακή υπόσταση- αυτό βέβαια είναι αμφίδρομο, καθώς είναι εφικτό μόνο μέσω της απόκτησης ψηφιακής ταυτότητας από τους πολίτες, ώστε να μπορούν να αλληλεπιδρούν μαζί τους και, σε ορισμένες περιπτώσεις, να έχουν λόγο σε κοινωνικοπολιτικά ζητήματα. Έτσι, οι πολίτες ενδυναμώνονται, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των κυβερνήσεων και των τελευταίων ενισχύονται και η συμμετοχή του κοινού στην πολιτική και τη λήψη αποφάσεων βελτιώνεται.
Συνολικά, η ηλεκτρονική συμμετοχή καθιστά τις κυβερνητικές υπηρεσίες πιο άμεσες, χωρίς αποκλεισμούς, απλές, εύχρηστες και διαφανείς, ενώ ταυτόχρονα εξοικονομεί πολύτιμο χρόνο για τους χρήστες, εισάγοντας τους τελικά στη νέα ψηφιακή εποχή.
Η ηλεκτρονική συμμετοχή είναι ένα από αυτά. Σκεφτείτε όλες τις διαδικασίες στις οποίες συμμετέχουν οι πολίτες στην κοινωνία. Η ψηφοφορία, φυσικά, η διοίκηση, η λήψη αποφάσεων, η έκδοση αιτήσεων, η χάραξη πολιτικής και οι κυβερνητικές υπηρεσίες- τώρα σκεφτείτε τη διαδικασία που συνήθως πρέπει να περάσουν οι πολίτες για να συμμετάσχουν σε αυτές τις διαδικασίες. Τις περισσότερες φορές, τα πρώτα πράγματα που μας έρχονται στο μυαλό είναι μεγάλες ουρές, αντίστοιχα μεγάλοι χρόνοι αναμονής, τρέξιμο σε διάφορα κτίρια και γραφεία των δημόσιων αρχών και γενική δυσφορία μέχρι να πετύχουμε το στόχο μας.
Για να κατανοήσουμε πλήρως την ουσία της ηλεκτρονικής συμμετοχής, μπορούμε να τη χωρίσουμε σε ορισμένες διακριτές κατηγορίες:
Διοίκηση
Η έννοια της ηλεκτρονικής διοίκησης αναφέρεται στον ψηφιακό μετασχηματισμό των έντυπων διαδικασιών που, παραδοσιακά, λαμβάνουν χώρα σε περιβάλλον γραφείου. Απώτερος στόχος είναι η βελτίωση της παραγωγικότητας και της απόδοσης με τη δημιουργία ενός γραφείου χωρίς χαρτί. Χαμένοι ανάμεσα σε εκατοντάδες φακέλους και έγγραφα, οι υπάλληλοι των δημόσιων υπηρεσιών συχνά δυσκολεύονταν να οργανώσουν και να βρουν αποτελεσματικά το συγκεκριμένο έγγραφο που αναζητούσαν. Και η αλήθεια είναι ότι την ταλαιπωρία δεν την απολάμβαναν εγωιστικά οι ίδιοι, καθώς ένα δίκαιο μερίδιο το είχαν και οι πολίτες.
Ωστόσο, με την ψηφιοποίηση, τα πράγματα άλλαξαν ραγδαία. Πλέον, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όλα τα δεδομένα και οι πληροφορίες έχουν ψηφιοποιηθεί και υπάρχουν σε υπηρεσίες cloud, επιτρέποντας στους υπαλλήλους και τις δημόσιες αρχές να ξεχάσουν, μια για πάντα, τα βουνά από χαρτιά και φυσικά αντίγραφα.
Με τον τρόπο που γίνονται πλέον τα πράγματα, όχι μόνο οι υπάλληλοι εξοικονομούν αρκετό από το χρόνο τους, αλλά και οι πολίτες, καθώς οι περισσότερες υπηρεσίες δεν απαιτούν από αυτούς να βγουν καν από τον άνετο χώρο τους. Επιπλέον, υπάρχει περιθώριο να γίνεται έλεγχος των επίσημων εγγράφων που παράγουν οι διοικήσεις και να εξετάζονται τα στοιχεία των δαπανών και ο τρόπος με τον οποίο δαπανάται ο δημόσιος προϋπολογισμός.
Παροχή υπηρεσιών
Όλες οι υπηρεσίες της δημόσιας διοίκησης, από την έκδοση μιας αίτησης έως την απόκτηση μιας άδειας κάθε είδους, μεταφέρονται πλέον σε ένα ψηφιακό σύμπαν υπηρεσιών. Μέσω αυτού, οι πολίτες παρακάμπτουν την παραδοσιακή διαδικασία, η οποία θα απαιτούσε πολύτιμο χρόνο και πιθανότατα χρήματα, και μπορούν να προχωρήσουν σε όλα από την άνεση του σπιτιού τους.
Λίγο ή πολύ, όλοι μας έχουμε αρνητικές εμπειρίες και μνήμες από τις διαδικασίες στις δημόσιες υπηρεσίες. Μετακίνηση μέσα από διαφορετικά γραφεία και ορόφους, συχνά μέσα από διαφορετικά κτίρια, διαδικασίες που μερικές φορές απαιτούσαν πάνω από μία ημέρα για να ολοκληρωθούν. Καθώς οι υπηρεσίες και η διοίκηση έχουν πλέον ψηφιοποιηθεί, είναι συνήθως θέμα λίγων λεπτών να ολοκληρωθούν τα πάντα.
Διαδικασία λήψης αποφάσεων
Η ηλεκτρονική λήψη αποφάσεων είναι μία από τις σημαντικότερες πτυχές της ηλεκτρονικής συμμετοχής. Αναφέρεται στη χρήση ψηφιακών μέσων από τους πολίτες για τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων, σε οποιοδήποτε επίπεδο ή στάδιο της διαδικασίας. Από την ψήφο και τη συμμετοχή σε ψηφιακές εκλογές, και την έκφραση προτίμησης σε δημόσια θέματα, μέχρι τη συμμετοχή σε κοινωνικοπολιτικά διαδικτυακά φόρα.
Ενώ ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες δεν έχουν ακόμη αγκαλιάσει πλήρως την ψηφιακή λήψη αποφάσεων, είναι μια πρακτική που γίνεται όλο και πιο κοινή. Οι νέοι νόμοι τίθενται υπό εξέταση από τους πολίτες, οι πολιτικές δημοσιεύονται και συζητούνται από το κοινό και οι αναφορές αποκτούν δύναμη στον κόσμο της χάραξης πολιτικής, με μεγάλο παράδειγμα το σύστημα αναφορών στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο θα εξετάσουμε παρακάτω.
Χάραξη πολιτικής
Μέσω των πρακτικών της ηλεκτρονικής συμμετοχής, οι πολίτες μπορούν πλέον να συμμετέχουν στις διαδικασίες χάραξης πολιτικής. Σε οποιοδήποτε στάδιο της διαδικασίας, ανάλογα με την περίπτωση, οι χρήστες μπορούν να επιλέξουν, να εκφράσουν τις απόψεις τους ή να ψηφίσουν “μαύρο”, πάντα σε ψηφιακό επίπεδο.
Οι διαδικασίες χάραξης πολιτικής γίνονται έτσι ασφαλέστερες, ταχύτερες και χωρίς προβλήματα. Πάνω απ’ όλα, οι ψηφιοποιημένες διαδικασίες επιτρέπουν στους κατοίκους αποκεντρωμένων περιοχών να συμμετέχουν στις διαδικασίες χωρίς να ανησυχούν για το χρόνο, την απόσταση ή το κόστος. Ενώ οι ψηφιακές υπηρεσίες έρχονται μερικές φορές με ολοκαίνουργια ζητήματα που βασίζονται στην ίδια τη φύση αυτών των συστημάτων, τα πλεονεκτήματα που προσφέρονται είναι τόσο πολλά και συγκεκριμένα που η πιθανότητα να περπατήσει κανείς πίσω βήματα έχει περάσει ανεπιστρεπτί.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχει σπουδαία παραδείγματα ηλεκτρονικής συμμετοχής των πολιτών, ιδίως όταν πρόκειται για τη δυνατότητα χρήσης διαφόρων πλατφορμών συμμετοχής, όπου οι πολίτες μπορούν να ψηφίσουν άμεσα ή να έχουν λόγο ή για τρέχοντα μελλοντικά θέματα. Μπορείτε να ελέγξετε τέτοιες πληροφορίες σε αυτόν τον σύνδεσμο (μόνο στα αγγλικά) https://european-union.europa.eu/live-work-study/participate-interact-vote_en.
Εθνικός και Τοπικός Θεσμικός Έλεγχος
Η ψηφιοποίηση των καθημερινών διαδικασιών, όσο κι αν κάποιοι την πολεμούν με πάθος, σίγουρα συνοδεύεται από πρακτικές άμεσης δημοκρατίας, ευκολότερης και πιο ανοιχτής πρόσβασης στη συμμετοχή και διαφάνειας των διαδικασιών, μέχρι του σημείου του εφικτού.
Ένα καλό παράδειγμα των παραπάνω είναι η δυνατότητα των πολιτών να περάσουν από Έλεγχο σε Εθνικό και Θεσμικό επίπεδο. Καθώς οι τοπικές διοικήσεις και οι δημόσιες αρχές προχωρούν στην υλοποίηση έργων, κατασκευών κ.λπ. οι πολίτες έχουν πρόσβαση στα σχετικά έγγραφα και μπορούν να ελέγχουν τις δαπάνες, τα χρονοδιαγράμματα και τις γενικές διαδικασίες. Για παράδειγμα, ένα νέο πάρκο βρίσκεται υπό κατασκευή, με απόφαση των Τοπικών Αρχών.
Μέσω αυτής της διαδικασίας, παρόλο που δεν είναι διαθέσιμο το 100% των δεδομένων στο κοινό, οι πολίτες είναι σε θέση να ελέγξουν τη διαφάνεια κάθε βήματος και συναλλαγής, μέχρι την ολοκλήρωση του έργου. Η δυνατότητα να το κάνουν αυτό, δημιουργεί εμπιστοσύνη και εμπεριέχει την ίδια την ουσία της ηλεκτρονικής συμμετοχής. Κάτω από την ίδια ομπρέλα δράσης, εμπίπτει η δυνατότητα των πολιτών να ελέγχουν πράξεις και έγγραφα που παράγονται από δημόσιους διαχειριστές.
Κοινωνική – Πολιτική πίεση
Καθώς η συμμετοχή στην κοινωνική – πολιτική ζωή κερδίζει έδαφος στο ψηφιακό φάσμα, εμφανίζεται μια πολύ σημαντική πτυχή. Οι πολίτες είναι πλέον σε θέση να ασκήσουν πίεση, προς συγκεκριμένες κατευθύνσεις και αποφάσεις- αυτό μπορεί να υλοποιηθεί μέσω της συλλογής συνδρομών, υπογραφών, κοινωνικής δικτύωσης ή ομάδων που υποβάλλουν ψηφιακά προτάσεις για δημόσια θέματα. Μέσω αυτών των διαδικασιών, οι πολίτες είναι σε θέση να ασκήσουν τα δικαιώματά τους, να εκφράσουν τη γνώμη τους και να συσπειρωθούν κάτω από τον ίδιο σκοπό.
Τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε παρόμοιες πρακτικές όλο και περισσότερο στο φάσμα της ηλεκτρονικής συμμετοχής, με τους πολίτες να συγκεντρώνονται, να διαδίδουν ιδέες, να οργανώνονται σε ψηφιακές ομάδες και να γίνονται ουσιαστικά μέρος των αποφάσεων στην καθημερινή ζωή.